100 hadoŭ tamu braty Łuckievičy pierakanali ŭrad BNR, što Respublika pavinna stać niezaležnaj
Piša historyk Anatol Sidarevič.
100 hadoŭ tamu adbyłosia pasiadžeńnie frakcyi Biełaruskaj Sacyjalistyčnaj Hramady ŭ Radzie Biełaruskaj Narodnaj Respubliki.
Pierad tym (ci nie 22 sakavika, ale nie paźniej jak ranicaj 23-ha) u Miensk pryjechała delehacyja Biełaruskaj Rady ŭ Vilni.
Vilenskaja Rada, abranaja na Biełaruskaj Kanfierencyi ŭ studzieni 1918 h. i ŭznačalenaja Antonam Łuckievičam, užo 18 lutaha pryniała rezalucyju ab razryvie dziaržaŭnych suviaziaŭ z Rasijaj. Paśla taho, jak balšaviki panična pakinuli ziemli na ŭschod ad staroj linii frontu, stali mahčymyja kantakty staroj i novaj stalic Biełarusi. Adnak heta nie aznačaje, što pasažyrskija pajezdki byli volnyja. Čas byŭ vajenny i čyhunki znachodzilisia pad kantrolem niamieckich vajskovych uładaŭ. Spatrebilisia zachady dziela taho, kab delehacyja Vilenskaj Rady atrymała zhodu na pajezdku ŭ Miensk.
U skład delehacyi Biełaruskaj Rady ŭ Vilni ŭvachodzili Ivan i Anton Łuckievič, Jan Stankievič, Jazep Turkievič i Daminik Siamaška.
Siabry Biełaruskaj Rady ŭ Vilni ŭziali ŭdzieł u pasiadžeńni Narodnaha Sakrataryjatu Biełarusi. Pra hetaje pasiadžeńnie Anton Łuckievič uzhadvaje ŭ svaich uspaminach «25 marca 1918 hodu» i «Za 25 hadoŭ (1903—1928)». Na tym pasiadžeńni, jakoje adbyłosia, peŭna, u pieršaj pałavinie dnia 23 sakavika, bratam Łuckievičam udałosia pierakanać siabraŭ Uradu BNR u tym, što Respublika pavinna stać niezaležnaj. I Narodny Sakrataryjat vyrašyŭ sklikać 24 sakavika pasiadžeńnie Rady BNR.
Na razhlad Rady vynosiłasia pytańnie «ab praŭna-dziaržaŭnym pałažeńni Biełaruskaje Narodnaje Respubliki». Sprava ŭ tym, što ni 1-j Ustaŭnaj Hramataj ad 21 lutaha, ni 2-j Ustaŭnaj Hramataj ad 9 sakavika tak i nie było vyznačana, jaki status maje ci choča mieć Biełaruś: ci pa-raniejšamu jana častka Paŭnočna-Zachodniaha kraja byłoj impieryi, ci heta aŭtanomnaja častka Rasii, ci Biełaruś usio-taki niezaležnaja.
Pierad pasiadžeńniem Rady BNR, na jakim naležała vyrašyć pytańnie ab dziaržaŭna-pravavym statusie Respubliki (nahadajem, što jana była abvieščana 9 sakavika), adbylisia pasiadžeńni frakcyj u Radzie, u tym liku frakcyi Biełaruskaj Sacyjalistyčnaj Hramady.
Vyrašeńnie pytańnie ab dziaržaŭna-pravavym statusie BNR ŭ pieršuju čarhu zaležała ad taho, jak na pasiadžeńni Rady BNR prahałasujuć radnyja — siabry hetaj partyi.
Nie treba dumać, što ŭsie radnyja — siabry BSH užo da 23 sakavika stajali na niezaležnickich pazicyjach. Ćviordymi niezaležnikami byli marksisty, sacyjał-demakraty Jazep Losik, Alaksandr Prušynski (Aleś Harun), Arkadź Smolič dy inš. U narodnickim kryle partyi takoha adzinstva nie było. Jak zhadvaŭ Anton Łuckievič, suprać niezaležnaści vystupiŭ Makar Kościevič (Makar Kraŭcoŭ). I voś, na pasiadžeńni frakcyi ŭ vyniku dyskusii (na žal, u nas niama ni jaje stenahramy, ni navat pratakołu) była pryniata pastanova: usie hałasy svaje ŭ Radzie padać za niezaležnaść.
Hetaja pastanova biełaruskich sacyjalistaŭ — siabraŭ Rady BNR mieła vyrašalnaje značeńnie. Ale jašče naležała pravieści pasiadžeńnie Rady BNR. I heta była nie prosta farmalnaść. Biełaruskim sacyjalistam naležała vytrymać sapraŭdny boj, jaki praciahvaŭsia 12 hadzin. Možna tolki ŭjavić, jaki ciažar upaŭ na plečy strašyni Rady BNR, byłoha staršyni Usiebiełaruskaha Źjezdu Ivana Sierady…
I naapošku. Amataram razvažać, što niezaležnaść BNR była abvieščana pad niamieckaj akupacyjaj i ci nie sa zhody niemcaŭ, treba nahadać, što jakraz 23 sakavika kajzier Vilhielm II pryznaŭ niezaležnasść Litvy, a Alaksandr Ćvikievič atrymaŭ ź Bierlina telehramu, u jakoj paviedamlałasia: «Spadar imperski kancler adchiliŭ deklaracyju (Erklärung) Biełaruskaha Narodnaha Sakrataryjatu ad 9.3.[19]18, bo heta aznačała b umiašańnie va ŭnutranyja vialikarasiejskija adnosiny». Kopija telehramy zachoŭvajecca ŭ adździele rukapisaŭ Biblijateki imia Urubleŭskich Litoŭskaj akademii navuk (f. 21, spr. 320, ark. 42). Na joj rukoju Antona Łuckieviča paznačana: «Atrymana 23.III.1918». Takim čynam, Niamieččyna ličyła Biełaruś častkaj Rasii i pryznavać jaje ŭ jakaści subjekta mižnarodnaha prava nie žadała. Z hetaha robim vysnovu: niezaležnaść BNR była abvieščana nasupierak staŭleńniu da jaje niamieckaha ŭradu.