Настаўніца, якая з'ехала праз даносы Бондаравай, цяпер працуе ў польскай школе. Як уражанні?
Пра польскую школу і заробкі настаўнікаў Таццяна Крапіневіч, былая фіналістка конкурсу «Настаўнік года Беларусі», расказала ў інтэрв'ю «Еўрарадыё».
Таццяна Крапіневіч. Скрын відэа: EuroradioLive / YouTube
У мінулым Таццяна Крапіневіч працавала ў Мінску ў бізнэс-сферы, а пасля, перагарэўшы, перабралася ў Ляхавічы, каб вучыць дзяцей матэматыцы. Вельмі хутка яна стала намесніцай дырэктара, а яшчэ — першым супрацоўнікам, хто прынёс Ляхавіцкай гімназіі фінальнае месца на профільным прэстыжным конкурсе «Настаўнік для Беларусі».
У пачатку гэтага года Таццяна разам з малодшай дачкой была вымушаная бегчы з Беларусі пасля даносаў Вольгі Бондаравай.
У эміграцыі жанчыне прыйшлося пачынаць усё з нуля. Спачатку яна выкладала матэматыку анлайн: частка вучняў засталася з Беларусі, частка ж раней пераехала з бацькамі ў Польшчу.
А з 1 верасня яна выйшла на працу ў польскай школе.
Настолькі не верыла ў сябе, што нават не адпраўляла рэзюмэ
Па словах Таццяны, галоўнае, што яна адчула ў польскай школе, — гэта атмасфера поўнай свабоды і адсутнасць ціску. Увесь калектыў, ад настаўнікаў да вучняў, успрымаецца як адна вялікая сям'я, дзе галоўная мэта — стварыць камфорт для ўсіх.
Шлях у польскую школу для Таццяны быў поўны хваляванняў, у першую чаргу з-за моўнага бар'еру. Яна настолькі не верыла ў свае сілы, што нават не адпраўляла рэзюмэ сама. Ініцыятыву праявіла адміністрацыя школы: намесніца дырэктара сама патэлефанавала ёй і запрасіла на працу.
Нават пасля гэтага Таццяна лічыла сваё рашэнне авантурай:
«Я проста штодзённа гэтую польскую мову вучыла, працягваю яе вучыць. І, вядома, я не верыла да апошняга, да таго, як падпісала дамову, што гэта ўсё адбываецца насамрэч, што я сапраўды прыйду. Ужо перад 1 верасня ў мяне з'явіўся такі страх, што мне хацелася адступіць назад, я ўжо ўсім тэлефанавала, казала: «Ну, гэта ж авантура нейкая — не ведаць польскую мову вельмі добра і ісці выкладаць дзецям». Мяне ўсе запэўнівалі: «Усё будзе добра». Адміністрацыя школы: «Не хвалюйцеся, усё будзе добра».
На першых жа ўроках Таццяна шчыра прызналася вучням, што мае праблемы з польскай мовай, і прапанавала ім своеасаблівую дамову: яна будзе вучыць іх матэматыцы, а яны яе — польскай мове. Дзеці з энтузіязмам адгукнуліся на гэтую просьбу.
Што адметнага ў польскай школе
Адрозненні паміж дзвюма сістэмамі адукацыі Таццяна называе каласальнымі. У Польшчы настаўнік мае значна больш свабоды:
«Тут няма спецыяльных патрабаванняў, каб былі адны падручнікі, як у нас у краіне, для ўсіх школ усёй краіны. І ў рамках гэтай праграмы настаўнік, у прынцыпе, развязаны. Ён сам можа гэтыя тэмы выбіраць, якую зараз, якую пазней, гэта значыць расстаўляць іх у патрэбным яму парадку.
Прыкладныя планы ёсць, прыкладная тэматычная разбіўка таксама ёсць, але тут у настаўніка больш свабоды. Тут няма такіх жорсткіх патрабаванняў, прапісаных, што сёння мы вывучаем вось гэта і на гэта столькі адведзена гадзін».
Кардынальна адрозніваецца і сістэма ацэнкі. У польскай школе ставяцца дзве асноўныя адзнакі: за першае і другое паўгоддзе. Мэта — не пастаянны кантроль, а зваротная сувязь.
Фота з асабістага архіва Таццяны
«Тут не стаіць мэта пастаянна правяраць, кантраляваць і ацэньваць. Тут ацэнка больш носіць такі апісальны характар: што дзіця ўмее, якія дасягненні. І тут больш свабоды ў гэтым плане. Ты можаш рабіць усё, што ты хочаш. Галоўнае — вынік».
Пры гэтым, як даводзіць Таццяна, уся сістэма абсалютна празрыстая: усе крытэрыі ацэнкі тлумачацца вучням і бацькам на самым пачатку навучальнага года. Адзнакі выстаўляюцца ў электронны дзённік.
Што з сшыткамі?
Адно з самых моцных уражанняў на Таццяну зрабіў падыход да вядзення сшыткаў. У польскай школе адсутнічае строгі кантроль за іх афармленнем, няма праверкі сшыткаў. Дзеці могуць афармляць свае запісы так, як ім зручна: у выглядзе тэксту, з выкарыстаннем малюнкаў, наклеек. Галоўнае — каб было відаць, што дзіця працуе.
«Ніхто не лічыць гэтыя клетачкі. І тут у мяне кальнула ў сэрцы», — з іроніяй кажа Таццяна, узгадваючы беларускія рэаліі.
Гэта, на яе думку, дае вучням больш свабоды для творчасці і самавыяўлення, а настаўнікаў пазбаўляе ад велізарнай колькасці папяровай працы.
У польскай школе хатнія заданні не з'яўляюцца абавязковымі. Іх задаюць для тых, хто хоча займацца дадаткова. Таццяна лічыць, што гэта правільны падыход, бо ён не ператварае хатнюю працу ў «інструмент кантролю і пакарання», як гэта часта бывае ў Беларусі.
Ці слабейшая польская адукацыя?
Некаторыя бацькі-эмігранты лічаць, што польская адукацыя слабейшая за беларускую. Таццяна ж тлумачыць, што сістэмы навучання матэматыцы ў Польшчы і Беларусі розныя.
Беларуская — больш акадэмічная, аналітычная, але пры гэтым моцна перагружаная. Польская праграма значна больш расслабленая.
Па словах Таццяны, у тым жа 5-м класе дзеці толькі вучацца базавым аперацыям — складанню і адніманню дробаў. Матэрыял падаецца паступова.
У польскай школе, як тлумачыць Крапіневіч, няма мэты гнацца за вышэйшай адукацыяй, усё заточана на тое, якія ёсць схільнасці ў дзіцяці.
Пры гэтым, як адзначае Таццяна, польскія праграмы больш практыка-арыентаваныя. У Беларусі яе фішкай было ўменне паказваць дзецям практычнае прымяненне матэматыкі, адказваючы на іх вечнае пытанне: «А нашто тая матэматыка ў жыцці?». У Польшчы гэты падыход аказаўся не ўнікальным метадам, а агульнапрынятай нормай.
Заданні звязаны з рэальнымі жыццёвымі сітуацыямі: банкаўскія разлікі, пакупкі ў краме, выкарыстанне плацежных картак. Такім чынам, матывацыя вучняў вывучаць прадмет закладзена ўжо ў самой праграме.
Заробкі
Існуе меркаванне, што настаўнікі ў Польшчы зарабляюць мала. Таццяна пацвярджае, што па польскіх мерках гэта сапраўды так, і ў школах нават не хапае спецыялістаў. Аднак у параўнанні з Беларуссю розніца каласальная.
Як расказвае Крапіневіч, поўная стаўка настаўніка ў Польшчы — 18 гадзін у тыдзень, яна працуе ў двух пятых і адным шостым класе і мае 12 гадзін. Пры гэтым Таццяне давялося зноў пачынаць з самага ніжэйшага ўзроўню кваліфікацыі.
«З улікам таго, што я на самым пачатковым, ніжнім узроўні як настаўнік працую на няпоўную стаўку, я атрымліваю больш, чым я атрымлівала як настаўнік вышэйшай катэгорыі ў нас у краіне, працуючы больш чым на стаўку. (….) Калі б, вядома, не [польскія цэны на] жыллё, то жыць можна было б спакойна і прыпяваючы», — даводзіць яна.