Навукоўцы знайшлі жудасную прычыну, чаму людзі ўпершыню завялі хатніх катоў

Вынікі новых даследаванняў прымушаюць перагледзець нашы ўяўленні пра паходжанне хатніх катоў. Людзі маглі пачаць іх утрымліваць не дзеля сяброўства ці знішчэння грызуноў, а з іншай нагоды, якая зусім не гуманная.

Доўгі час лічылася, што кот стаў спадарожнікам чалавека яшчэ ў неаліце. Каля 9000 гадоў таму паўночнаафрыканскія дзікія каты (Felis lybica) пачалі сяліцца каля першых земляробчых паселішчаў. Згодна з гэтай гіпотэзай, склады збожжа прыцягвалі грызуноў, а тыя — катоў, што прывяло да паступовага ўзаемавыгаднага суіснавання і ўрэшце да прыручэння.

Аднак, як піша BBC Science Focus, новае даследаванне пад кіраўніцтвам археолага доктара Шона Доэрці з Эксетэрскага ўніверсітэта ставіць гэтую мадэль пад сумнеў.

На падставе аналізу костак, генетычных даных і малюнкаў катоў у старажытным мастацтве навукоўцы сцвярджаюць: сапраўднае прыручэнне гэтых жывёл пачалося ў Старажытным Егіпце прыблізна ў другім-першым тысячагоддзі да нашай эры.

Каманда Доэрці выкарыстала зоаархеалагічны, генетычны і радыёвугляродны аналіз для датавання парэшткаў катоў, знойдзеных на археалагічных помніках па ўсёй Еўропе і Паўночнай Афрыцы, якія датуюцца ад старажытных часоў да сучаснасці.

Косці з 9500-гадовай вёскі земляробаў на Кіпры, якая калісьці лічылася адным з месцаў ранняга прыручэння, аказаліся больш падобнымі да дзікіх катоў.

Па словах Доэрці, некаторыя памылкі ў датаванні маглі быць звязаныя з тым, што косці катоў малыя і з часам могуць перамяшчацца паміж пластамі глебы. Таму для ўдакладнення ўзросту навукоўцы звярнуліся да радыёвугляроднага аналізу, які паказаў: шэраг астанкаў насамрэч значна маладзейшыя, чым меркавалася.

Усё гэта сведчыць аб тым, што храналогія прыручэння катоў насамрэч больш позняя, чым лічылася.

Паводле даследчыкаў, хоць змаганне з грызунамі, безумоўна, адыгрывала пэўную ролю ў прыручэнні катоў, галоўным фактарам магла быць рэлігія. У Егіпце каты сталі свяшчэннымі жывёламі багіні Баст, і мільёны гэтых жывёл вырошчваліся спецыяльна для ахвярапрынашэння.

Муміі катоў. Фота: Getty Imags

«Сувязь паміж хатнімі катамі і багіняй Баст дасягнула піку ў першым тысячагоддзі да нашай эры, — сцвярджае Доэрці. — У храмах, прысвечаных ёй, знаходзяць мільёны муміфікаваных катоў. Іх было так шмат, што ў віктарыянскую эпоху тоны іх мумій прывозілі ў Брытанію для перамолу і выкарыстання ў якасці ўгнаення».

У працэсе масавага развядзення катоў для рытуальных ахвярапрынашэнняў паступова адбіраліся тыя, хто быў больш спакойны і прыдатны да ўтрымання. Так, з цягам часу, і з’явіўся хатні кот.

У другім даследаванні, сааўтарам якога таксама з'яўляецца Шон Доэрці, быў праведзены аналіз 87 геномаў катоў — старажытных і сучасных.

Навукоўцы не знайшлі доказаў таго, што хатнія каты трапілі ў Еўропу разам з неалітычнымі фермерамі. Замест гэтага высветлілася, што яны з'явіліся ў Еўропе толькі каля 2000 гадоў таму — хутчэй за ўсё, з Паўночнай Афрыкі.

«Вынікі сведчаць, што наша блізкасць з катамі не звязаная з працягласцю сумеснага жыцця, як гэта было з сабакам», — падсумоўвае вучоны.

Каментары да артыкула