«Разагнаць дармаедаў! Аддаць людзям зямлю!» Трактарыст з Хойнікаў, які цяпер жыве ў Латвіі, параўнаў сельскую гаспадарку там і ў нас
Механізатар з Хойніцкага раёна Яўген Васількоў у 2020 годзе актыўна выказваўся супраць беларускай улады. Пасля затрыманняў ён разам з сям'ёй выехаў у Латвію і папрасіў палітычнага прытулку. Амаль пяць гадоў беларус працуе там па спецыяльнасці і шмат разважае, як беларуская сельская гаспадарка адрозніваецца ад латвійскай. Сваімі думкамі ён падзяліўся з «Нашай Нівай».
Яўген Васількоў у трактары. Скрыншот з відэа: Хронікі механізатара / YouTube
«Тут у людзей свая зямля»
Цяпер Яўген Васількоў жыве ў прыгарадзе Рыгі. Першы час у Латвіі ён разам з сям’ёй — жонкай і дзвюма дачкамі — здымаў кватэру. Цяпер старэйшая дачка выходзіць замуж і ўжо жыве ў Дзвінску (Даўгаўпілсе), а сам ён з рэштай сям'і перабраліся ў прыватны дом — паставілі на ўчастку нават парнікі і лазню.
Жонка Яўгена раней працавала на заводзе, а цяпер уладкавалася ў краму прыбіральшчыцай. Сам беларус працуе па спецыяльнасці — механізатарам. Кожны дзень а восьмай раніцы ён на трактары выязджае апрацоўваць палі кліентаў.
Праца мужчыну даспадобы, асабліва тым, што ў яго няма «лішніх начальнікаў», толькі адзін кіраўнік. Да таго ж на трактары ён шмат ездзіць па Латвіі і назірае, як там уладкавана жыццё і сельская гаспадарка. Яе ён шмат параўноўвае з беларускай, якая значна больш цэнтралізаваная. У латвійскай гаспадарцы аснова — прыватная ўласнасць, кажа Яўген.
Яўген Васількоў. Скрыншот з відэа: Хронікі механізатара / YouTube
«Тут у людзей свая зямля. Ён яе набыў ці яна яму ў спадчыну засталася. Я цяпер (падчас размовы — НН) сяджу ў трактары, раблю на ўчастку: у чалавека гектар зямлі, яго асабісты. Цяпер яго распрацоўвае. Ён пабудуе сабе дом тут, будзе касіць траўку нейкую, яго дзеці будуць жыць тут. Усё ягонае тут. Тут думаюць пра будучае пакаленне», — разважае Яўген.
«Калі штосьці незапатрабаванае, гэтым перастаюць займацца»
У беларускіх саўгасах Яўген адчуваў, што яго часта прымушалі рабіць бязглуздую працу: напрыклад, выходзіць у поле ў дождж, калі трактар пачынаў гразнуць у балоце. Трэба было б падыходзіць да спраў у сельскай гаспадарцы больш індывідуальна, лічыць механізатар.
«Тут больш гібкая сістэма. Калі штосьці незапатрабаванае, гэтым перастаюць займацца — пачынаюць чымсьці іншым. А ў нас жа не расце, а будуць садзіць. Тут ён паглядзеў: у гэтым годзе добрыя цэны на рапс будуць. Яны пасеюць рапс, збяруць ураджай і прададуць. Тут разлічана на выгаду, на прыбытак.
І мінімум рабочых, мінімум. Усё механізавана, мінімум задзейнічана ў ланцужку людзей. Няма тут нейкіх эканамістаў, бухгалтараў, механікаў, інжынераў. Сам сабе дырэктар, сам сабе начальнік. Менш пасярэднікаў. Няма дармаедаў такіх. І працуюць, у асноўным, па гадзіннай аплаце».
«Жыць стала прасцей»
За чатыры гады ў Латвіі Яўген змог абжыцца ўсім, што ў яго было набыта ў Беларусі за 40 гадоў. Два разы памяняў машыну, набыў аўто для дачкі і дом-прычэп на калёсах для сябе, каб вандраваць з начоўкамі. Напрацаваў на лядоўню, тэлевізар і іншую патрэбную тэхніку.
Яўген у адпачынку ў літоўскай Клайпедзе. Скрыншот з відэа: Хронікі механізатара / YouTube
Матэрыяльныя каштоўнасці, заўважае Яўген, не такія важныя ў Латвіі.
«Я ў Беларусі, працуючы трактарыстам, такое сабе дазволіць не мог. Каб за чатыры гады дзве машыны змяніць, прыйшлося б ехаць у Маскву на будоўлю. (…) Жыць стала прасцей. Грошай, канечне, не хапае. Проста ёсць магчымасць зарабіць. Калі хочаш больш грошай, больш працуй. Ніхто не забараняе».
Падпрацоўкі ў Латвіі — нармальная справа, тлумачыць беларус. Такога ў яго не было ў Беларусі, дзе афіцыйна ўладкавацца на другую працу было складана. У суседняй краіне можна браць хоць па пяць падпрацовак: «А калі будзеш ляжаць цыцкі мяць, то, вядома, нічога і не будзе».
Не ўдалося Яўгену пакуль купіць толькі свой дом, але і ў Беларусі сям’я жыла на саўгасным участку з пажыццёвай арэндай, якая залежала ад працы Яўгена.
«Я там 40 гадоў пражыў, у мяне ж там няма ні кавалка зямлі. А мне пісалі каментары, памятаю: «Жэнька, ты ж радзіму прадаў, як табе там спіцца?». А што я прадаў? Што я мог прадаць?»
У сваім гарадку сям'я Васільковых любіць адпачываць — там часта ладзяць канцэрты, прыязджае цырк. Можна паесці ў кавярні ці арандаваць сядзібу разам са знаёмымі і рабіць шашлыкі. На дзень нараджэння жонкі Яўген заказваў да хаты мабільную саўну.
Яўген каля латвійскай вадакачкі, якую перабудавалі ў скаладром. Скрыншот з відэа: Хронікі механізатара / YouTube
«Была звычайная старая вадакачка. Трошкі грошай, трошкі жадання — і атрымаўся прыгожы арт-аб'ект, культурны. Лазяць спартсмены. Гэта ж час праводзяць людзі, адпачываюць. Божа мой! Скажыце, няўжо ў нас у Хойніках нельга такое зрабіць?» — пытаецца Яўген у адным са сваіх відэа.
Кажа, у яго родных Хойніках жыло прыблізна столькі ж людзей, але там была «адна шаўрма, адзін рэстаран, адна гасцініца». Такога выбару для забаў на вольны час не было.
«Гэта ж самае святое для бульбаша, а бульбы няма»
Механізатар усё яшчэ пільна сочыць за беларускімі навінамі, абмяркоўвае іх з сябрамі. На нястачу бульбы ў беларускіх крамах ён рэагуе вельмі эмацыянальна.
«Гэта ж смех і грэх, такія гаспадары, што дажыліся — бульбы няма. Гэта ж нонсэнс, гэта каму сказаць?! — кажа Яўген і заўважае, што рэгулярна бачыць ад знаёмых цэны на гародніну ў краіне. — Дакіравацца! Гэта ж самае святое для бульбаша, а бульбы няма. Гэта смех».
Кажа, у латвійскіх крамах заўсёды ёсць бульба, але ў гэтым годзе сям’я нават вырашыла для цікавасці пасадзіць сваю. Каштуе ў суседняй краіне яна 40 цэнтаў за кіло (каля 1,5 рубля).
«Не ведаю, што можа быць, калі ўжо дазволілі нават з Еўропы закупляць бульбу, капусту — гэта ж смех».
Дома ў сям'і заўсёды ляжаць набытыя ў краме агурок, тамат, цыбуля — яны вельмі танныя і «парыцца не трэба». Дарагое ў Латвіі паліва для машыны, як і агулам энергарэсурсы.
«У горадзе людзі вітаюцца, калі ў супермаркет заходзіш»
У Латвіі Яўген працягвае здымаць відэа і распавядаць пра сваю працу. Нярэдка да яго звяртаюцца мясцовыя вытворцы па рэкламу сваёй тэхнікі — тады здымаюць прыгожыя відэа трактара з вышыні. У горадзе беларуса пазнаюць, кажуць, што бачылі яго канал.
«Гэта не лічыцца чымсьці асаблівым. Тут цалкам нармальна нешта здымаць, паказваць, рабіць. Тут ніхто гэтага не саромеецца. Я ў Беларусі нешта здымаў пра работу і мне прылятала пастаянна. Спрабавалі ўсё гэта забараніць. А тут нармальна — наадварот, рэклама», — тлумачыць Яўген.
Пасябраваць яму ўдалося як з мясцовымі беларусамі, так і з латышамі — старэйшае пакаленне добра размаўляе па-руску.
«Здаецца, што даўно тут жывеш. Толькі чатыры гады, а ўжо здаецца, што ўсіх ведаеш. Ужо ў горадзе людзі вітаюцца, калі ў супермаркет заходзіш».
Вывучаць латышскую мову ў Яўгена не ўдаецца. На пяты год ён яшчэ не можа размаўляць, бо мае вельмі мала практыкі. Больш сказаць можа жонка, што працавала з людзьмі на заводзе і ў краме, — яна можа і нейкія дакументы аформіць, і ў адміністрацыю горада схадзіць, і зрабіць хатняе заданне з малодшай дачкой.
«А я сяджу суткамі ў трактары адзін. З бусламі я хіба вывучу гэту мову? Не асабліва. Тут усе па-руску разумеюць выдатна, маладыя толькі што часам не ведаюць», — кажа ён.
«Усе даўно павыдалялі тэлефоны і паадпісваліся»
Родная вёска ў Хойніцкім раёне Беларусі яму сніцца. Але кантактаў з былымі сябрамі там ён амаль не падтрымлівае — шмат хто павыдаляў ягоны кантакт, а калі і піша, то праз жонку ці зусім іншых людзей.
«Таму што я такі элемент, што са мной лепей у такі час не размаўляць. Усе даўно павыдалялі тэлефоны і паадпісваліся. Я іх цудоўна разумею. Што зробіш? У параўнанні з Украінай ужо не страшна. Часам, так, цяжкавата: маці ўзімку памерла, і я не з’ездзіў», — кажа беларус.
Каб нешта ў роднай краіне, у беларускай гаспадарцы, хутчэй змянілася, трэба, каб людзям аддалі зямлю, лічыць Яўген.
«Першае — разагнаць дармаедаў. Усе гэтыя сельсаветы, райвыканкамы… Аддаць людзям зямлю. Пакуль чалавек не будзе гаспадаром на зямлі сваёй…».
Пра тое, што выказваўся супраць улады ў 2020 годзе, Яўген не шкадуе.
«У мяне над ложкам сцяг вісіць (бел-чырвона-белы — НН) — я сваё перакананне не змяню».